ไม่ใช่แค่เพียงผู้ใหญ่ที่มักโหยหาถึงบรรยากาศเก่าๆ ของวิถีชีวิตริมคลอง เพราะเด็กๆ บ้านควนก็รักและผูกพันกับสายน้ำใน ‘คลองมำบัง’ มากเช่นเดียวกัน
คลองมำบัง ถือเป็นทางน้ำสายหลักแห่งเมืองสตูล ซึ่งตัวแทนเยาวชนบ้านควนต่างบอกเล่าเป็นเสียงเดียวกันว่า พวกเขาเติบโตและผูกพันกลับสายน้ำแห่งนี้มาแต่วัยเยาว์เมื่อกาลเวลาเปลี่ยนไปคลองในภาพจำก็เริ่มเปลี่ยนไป พันธุ์ไม้ที่เคยมีริมฝั่งคลองเริ่มล้มตาย บางพันธุ์หายไปจากความทรงจำ สัตว์ที่เคยอาศัยริมคลองเริ่มเข้ามาระรานบ้านเรือนใกล้ริมคลองเพราะไม่มีอาหารและที่อาศัย เมื่อปัญหาเริ่มเห็นชัดขึ้นถึงเวลาที่เหล่าเยาวชนต้องลุกขึ้นมารักษาพันธุ์ไม้และสายน้ำแห่งนี้ให้กลับมาสมบูรณ์เช่นวันวานอีกครั้ง
นอกจากโครงการนี้จะช่วยพัฒนาคลองมัมบังแล้ว โครงการนี้ยังช่วยพัฒนาให้พวกเธอให้กลายเป็นเยาวชนที่รักและหวงแหนชุมชนของตนเอง
“เมื่อก่อนหนูเป็นคนไม่กล้าพูด แต่ต้องเข้าชุมชน ต้องถามชาวบ้านทำให้พัฒนาทักษะการพูดไปในตัวค่ะตอนนี้กล้าพูด อะไรสงสัยก็กล้าถาม”
จากที่เคยเป็นเด็กหญิงขี้อายเพราะไม่กล้าพูด แต่เพราะเงื่อนไขของโครงการที่ทำให้มีดาต้องก้าวข้ามความขี้อายของตัวเองทำให้เขาต้องกล้าที่พูด กล้าถาม และกล้าที่จะสงสัย เมื่อลงพื้นที่บ่อยๆ พบเจอผู้คนบ่อยๆ ยิ่งทำให้ความอาย ความกลัวของมีดาค่อย ๆ หายไป มิหนำซ้ำมีดายังนำประสบการณ์ที่ตนเองได้ไปปรับใช้ในห้องเรียนด้วย นั่นคือมีดากล้าที่จะถามคำถามในสิ่งที่สงสัยในห้องเรียนด้วย
“นอกจากกล้าแสดงความเห็น จากที่ไม่เคยรู้ว่าต้นไม้ริมคลอง มีต้นไม้อะไรบ้าง ไม่เคยสงสัยว่าต้นไม้นี้ชื่ออะไร ตอนนี้กลายเป็นคนสังเกต มองต้นไม้รายทางว่ามีเหมือนที่บ้านเราไหม?”
เปลี่ยนแปลงจนคุณครูทัก... จากเดิมเป็นคนที่ไม่กล้าแสดงออก เวลาร่วมกิจกรรมจะนั่งฟัง ไม่พูดอะไร แต่ปัจจุบันกล้าพูด กล้าออกไปหน้าชั้นเรียน จนคุณครูทักว่ากล้าพูดมากขึ้น นอกจากนี้ยังได้รู้เกี่ยวกับต้นไม้ ซึ่งจริงๆ ไม่เคยรู้เลยว่าต้นไม้ริมคลอง มีต้นไม้อะไรบ้าง ไม่เคยสงสัยเลยว่าต้นไม้นี้ชื่ออะไร พอมาทำโครงการไปไหนมาไหนก็สังเกตมากขึ้น มองต้นไม้รายทางว่ามีเหมือนที่บ้านเราไหม กลายเป็นคนสนใจสิ่งรอบข้างไปโดยปริยาย
“เมื่อก่อนเคยคิดว่าการทำโครงการต้องเป็นผู้ใหญ่ ไม่เคยคิดว่าจะเด็กอย่างเราก็สามารถลุกขึ้นทำได้”
โครงการนี้ฝึกให้เรากล้าแสดงความคิดเห็นของตัวเองออกมา กล้าคิด ได้ลงมือทำเอง บริหารเอง ฝึกการทำงานเป็นระบบ เมื่อก่อนทำงานแบบไม่มีการวางแผน เดี๋ยวนี้ทำอะไรต้องวางแผน แบ่งหน้าที่ให้ชัดเจน บางทีความคิดไม่ตรงกัน ก็ใช้การลงมติว่าสิ่งใดที่ดีที่สุด การทำโครงการทำให้ฝึกวินัยในตัวเองมากขึ้น ได้ฝึกการทำงานเป็นทีม รู้จักการปรับตัวให้เข้ากับเพื่อนๆ ได้ เพราะแต่ละคนมีบุคลิก มีนิสัยแตกต่างกัน อยู่ที่เราจะปรับตัวให้เข้ากับคนอื่น จากที่เคยมองว่าโครงการคือคำใหญ่และเป็นเรื่องของผู้ใหญ่ แต่เมื่อได้ลองทำเองก็ทำให้อัสมามองว่าเด็กอย่างพวกเธอก็สามารถทำได้เช่นกัน
โครงการการสำรวจพันธุ์ไม้และอนุรักษ์คลองมำบัง อาจเป็นเพียงจุดเริ่มต้นเล็กๆ ที่จุดประกายให้เยาวชนและคนในชุมชนได้เข้ามามีส่วนร่วมในการฟื้นฟูสายน้ำแห่งนี้ให้หวนคืนกลับมาสมบูรณ์อีกครั้ง แต่ในอีกด้านหนึ่งก็นับเป็นโอกาสให้เมล็ดพันธุ์แห่งบ้านควนเหล่านี้ได้เกิดกระบวนการเรียนรู้ พัฒนาตนเอง เพื่อเติบโตเป็นไม้ใหญ่ที่จะผลิดอกออกผลสร้างประโยชน์ให้แก่ชุมชนและสังคมต่อไป
