กว่า ๑ ปี ที่ผมเรียนรู้และสั่งสมประสบการณ์ "ภาคสนาม" ตามโรงเรียนต่างๆ ในพื้นที่อีสานตอนบน โดยเฉพาะจังหวัดมหาสารคาม เพื่อขับเคลื่อน "หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงด้านการศึกษา" (ปศพพ. ด้านการศึกษา) สู่สถานศึกษา  วันนี้ ผมคิดว่า ผมมี "วิธีอธิบายที่ดีที่สุด" ในการอธิบายว่า ปศพพ.ด้านการศึกษา คืออะไร จึงอยากบันทึกแลกเปลี่ยนไว้ เพื่อเป็นประโยชน์ต่อไป...

ขั้นเตรียม

กลุ่มเป้าหมายจำเป็นจะต้องมีความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับหลัก ปศพพ. มาก่อน โดยเฉพาะ "๓ ห่วง ๒ เงื่อนไข ๔ มิติ" และ "เกษตรทฤษฎีใหม่" ซึ่งความจริงโดยทั่วไป ส่วนใหญ่จะเข้าใจว่า ปศพพ. จะต้องเป็นด้านการเกษตร แท้จริงแล้วสามารถนำไปใช้ได้ในทุกด้านของชีวิต เพราะ ปศพพ. เป็น "หลักคิด"

แนะนำให้ใช้วิธีการ "ตั้งคำถาม" และ "พูดคุย" หรือ "ให้เล่าประสบการณ์" เพื่อตรวจสอบความรู้ความเข้าใจ หรือปัญหาข้อสงสัยในใจของกลุ่มเป้าหมาย

ขั้นนำ

เริ่มที่ทำความเข้าใจความหมายและความแตกต่างระหว่างคำว่า "ศรัทธา" "ปรัชญา" และ "ปัญญา" เชื่อมโยงกับคำง่ายๆ ที่ทุกคนรู้จัก คือ  "ศรัทธา=>เชื่อ ปรัชญา=>คิด และ ปัญญา => รู้"   ทั้ง ๓ คำคือ "เชื่อ" "คิด" และ "รู้" เป็น "กิริยา" หรือเป็นการกระทำของ "ใจ" ลึกซึ้งกว่าความเข้าใจตามทฤษฎีตะวันตกที่ผูก "คิด" ไว้กับ "สมอง"

 แล้วสรุปในเบื้องต้นว่า

 คำว่า "ปรัชญา"  จึงเกี่ยวกับ "คิด" นักปรัชญาก็คือนักคิด ดังนั้น "หลักปรัชญา" ก็คือ "หลักคิด"

ขั้นสอน

ให้อธิบายว่า ....

เมื่อนำ "หลักคิด" ไปใช้ หมายถึง ก่อน(-ระหว่าง-หลัง)จะทำอะไรก็ให้คิดก่อน คิดโดยใช้ "หลักคิด" นี้ก่อน ขั้นตอนและวิธีการทำของผู้นำ "หลักคิด" ไปใช้ อาจเรียกได้ว่า "แนวปฏิบัติ"  และเมื่อผู้ทำนำไป "ปฏิบัติ" อย่างต่อเนื่องโดยใช้ "ปศพพ." จะเกิด "อุปนิสัยพอเพียง" กับตนเอง เกิดการพัฒนา และ "ตกผลึก" ด้วยตนเองได้ "แนวปฏิบัติที่ดี" (หรือฝรั่งเรียกว่า BP) กลายมาเป็น "ทฤษฎีเชิงปฏิบัติ" หรือเราเรียกได้ว่าเป็น "หลักปฏิบัติ"

ตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุด ในหลวงท่านทรงทดลองใช้ "หลักคิด" กับการเกษตร ผลก็คือ "เกษตรทฤษฎีใหม่" ถือเป็นหลักปฏิบัติที่พระราชทานให้เราชาวเกษตรกร

เมื่ออธิบายถึงตรงนี้แล้ว ให้ตั้งคำถาม เพื่อกระตุ้นให้คิดเทียบเคียง ตัวอย่างนี้ กับการนำ "หลักคิด" คือ "ปศพพ." มาใช้กับการศึกษาในการพัฒนาผู้เรียน ตามบทบาทหน้าที่ของตนเอง เช่น

• ถ้านำ "หลักคิด" นี้ มาใช้กับ "การสอนในกลุ่มสาระการเรียนรู้ ในชั้นเรียนของตนเอง" "หลักปฏิบัติ" จะเป็นอย่างไร?
• ถ้านำ "หลักคิด" นี้ มาใช้กับ "การสอนเรื่อง ............ " จะได้ "แนวปฏิบัติ"อย่างไร?
• แนวปฏิบัติที่ดีของเราในการสอนของเรา ใช้หลักคิดแบบ "ปศพพ." เมื่อไหร่ตอนไหน อย่างไร?
• กิจวัตรประจำวัน ตั้งแต่ตื่นนอนตอนเช้า จนเข้านอนอีกครั้ง ตอนไหนบ้างที่ใช้ "หลักคิด" อย่างไร?
• "หลักปฏิบัติ" ในการแปรงฟัน ดื่มน้ำ ของท่าน เป็นอย่างร? 
• ฯลฯ

ควรใช้เวลานานพอสมควร เพื่อเปิดโอกาสให้ได้ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน การอภิปรายร่วมกัน จะทำให้ได้ "ฝึกคิด" ร่วมกัน  สุดท้ายจะเข้าใจ "หลักคิด"

ขั้นสรุป

"หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงด้านการศึกษา" คือการนำ "หลักคิดแบบ ๓ ห่วง ๒ เงื่อน ๔ มิติ" มาใช้ในการพัฒนาการศึกษา ทั้งการเรียนรู้ด้วยตนเองในชีวิตประจำวัน การเรียนรู้ผ่านกระบวนการเรียนการสอนในชั้นเรียน และการเรียนรู้ร่วมกันผ่านกิจกรรมต่างๆ เพื่อมุ่งให้ผู้เรียนเกิด "อุปนิสัยพอเพียง"... นั่นเอง