โครงการวิจัยเรื่อง ประณีตศิลปกรรมฝีพระหัตถ์ สมเด็จฯเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ส่วนที่ 1 ชื่อโครงการ “ประณีตศิลปกรรมฝีพระหัตถ์ สมเด็จฯเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์”
ผู้วิจัย รองศาสตราจารย์สุรศักดิ์ เจริญวงศ์
ภาควิชาศิลป คณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ส่วนที่ 2 บทคัดย่อ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงอุทิศเวลาตลอดพระชนม์ชีพของพระองค์ให้แก่การสร้างสรรค์งาน “ช่าง” ทุกสาขา คนทั้งปวงจึงถวายพระสมัญญานามของพระองค์ท่านว่า “นายช่างใหญ่แห่งกรุงสยาม” แล้วเทิดทูนพระองค์ท่านว่าทรงเป็น “สมเด็จครู” ของงานช่างทั้งปวง สมดังสร้าอยพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏตอนว่า “สรรพศิลปสิทธิวิทยาธร สุรจิตรกร ศุภโกศล ประพนธิ์ปรีชาชาญ โบราณคดี...” อันมีความหมายว่า “ทรงดำรงไว้ซึ่งความสำเร็จและความรอบรู้ในสรรพศิลปะ ทรงเป็นจิตรกรผู้เก่งกล้าสามารถจัดเจนเป็นเลิศ ทรงปรีชาชาญในการประพันธ์และโบราณดคี” ความรอบรู้และทักษะความสามารถทางศิลปะเห็นได้ชัดจากผลงานศิลปกรรมนาฏศิลป์ ดุริยางคศิลป์ โดยเฉพาะผลงานทางด้านสถาปัตยกรรมและงานออกแบบประณีตศิลป์ เป็นงานศิลปกรรมที่โดดเด่น สะท้อนถึงอัจฉริยภาพทางศิลปะ ขบวนการและแนวทางออกแบบ ตลอดจนแสดงลักษณะเฉพาะพระองค์เด่นชัด ที่ส่งผลต่อวิวัฒนาการทางสถาปัตยกรรมและประณีตศิลปกรรมที่ยึดถือสืบต่อกันมา

งานทางด้านประณีตศิลปกรรมเป็นงานที่ทรงงานต่อเนื่องมาตลอดพระชนม์ชีพ มีอยู่มากมายทั้งงานนิเทศศิลป์ (GRAPHIC ART) และงานประยุกต์ศิลป์ (APPLIED ART) ทั้งงานส่วนพระองค์งานทูลเกล้าฯ ถวายสนองพระเดชพระคุณพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และงานราชการ งานมีหลากประเภท หลายวัตถุประสงค์ เช่น

- งานออกแบบพระราชลัญจกร และดวงตราต่างๆ
- งานออกแบบเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เหรียญที่ระลึก
- งานออกแบบตาลปัตร พัดรอง
- งานออกแบบปกหนังสือ และภาพแทรกหนังสือที่ทรงนิพนธ์
- งานออกแบบตัวอักษร ตัวอักษรประกอบลาย
- งานออกแบบประณีตศิลป์อื่นๆ ออกแบบลายขัน แผ่นป้ายจารึก ธงประจำกองลูกเสือ ตราสัญลักษณ์ เป็นต้น

จากการทรงงานด้านงานออกแบบประณีตศิลป์ต่าง ๆมากมาย ได้รับการยกย่อง ชื่นชมจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่พบได้จากสำเนาพระราชหัตถเลขาที่ว่า “ฉันไม่นึกจะยอเลย แค่อดไม่ได้ว่าเธอเป็นผู้นั่งอยู่ในดวงในฉันเสียแล้ว ในเรื่องการทำดีไซนเช่นนี้...” และได้รับการสรรเสริญจากสังคมไทยมาตลอดตั้งแต่พระองค์ท่านยังทรงดำรง
พระชนม์ชีพอยู่มาจนถึงปัจจุบัน

เฉพาะงานด้านประณีตศิลปกรรม เนื่องจากพระองค์ท่านทรงออกแบบไว้เกือบทุกแขนงหลายด้าน ข้อมูลกระจัดกระจาย ยังไม่มีการรวบรวมจัดหมวดหมู่เรียงลำดับอย่างละเอียด เพื่อมาวิเคราะห์ วิจัยในเชิงลึกแบบรอบด้าน ทั้งแนวคิด เจตนา วัตถุประสงค์ วัสดุเทคนิค รูปแบบโครงสร้างองค์ประกอบการสื่อความหมายและการแสดงออกของงานออกแบบประณีตศิลป์แต่ละชนิดของพระองค์ มีเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงเพื่อเป็นการแสดงการพัฒนาที่ก้าวหน้าขึ้นในงานแต่ละชนิดและเพื่อให้เข้าใจ และประจักษ์แจ่มชัดในคุณค่างานออกแบบที่ทรงความหมาย ความงาม ความน่าสนใจ ประทับใจ ความทันยุคทันสมัย มีคุณค่าในความเป็นไทยและมีลักษณะเฉพาะพระองค์ประสานอยู่ในงานชิ้นเดียวกัน อันจะยังประโยชน์ให้นักวิชาการทางศิลปะและนักออกแบบศิลปกรรมของไทยในปัจจุบันอีกด้วย