­

ประวัติความเป็นมา

การทำงานของเครือข่ายชุมชนเขา ราวเทียนทอง เริ่มจากการแกนนำคือ ผู้ใหญ่สายชล พวงพิกุล ที่เล็งเห็นสภาพผืนป่าที่เปลี่ยนไปในทางเสื่อมโทรมของชุมชน ทำให้มีความคิดหาแนวทางในการรักษาสภาพผืนป่าในชุมชน เริ่มจากการเป็นผู้นำซึ่งมีกลุ่มการทำงานเดิมอยู่แล้วคือ กลุ่มแม่บ้านเกษตร ที่เป็นการรวมกลุ่มกันสร้างอาชีพเสริมให้แก่คนในชุมชน ทำให้เกิดความคิดเพิ่มเติมว่าควรจัดตั้งกลุ่มพ่อบ้านด้วยเพื่อให้ทุกคนใน ชุมชนได้มีโอกาสในการทำกิจกรรมร่วมกัน โดยเริ่มรวมกลุ่มกันเพื่อทำงานด้านป่าชุมชนและมีความคิดร่วมกันว่า “ถ้าเราใช้กันอย่างเดียวไม่มีการให้กลับคืนบ้าง ในอนาคตคงไม่มีให้เราใช้อีก” จึงได้ร่วมประชุมปรึกษาหารือกับลูกบ้านในชุมชนเพื่อหาแนวทางในการทำงาน

­

วิสัยทัศน์

มุ่งมั่นรักษาป่าชุมชนเขาราว เทียนทอง จ.ชัยนาท ร่วมแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม สร้างความสามัคคี และหาแนวทางความร่วมมือในการจัดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ

­

พันธกิจ

ปลูกจิตสำนึกของคนในชุมชนและเยาวชนให้ร่วมกันรักษาทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน

­

วัตถุประสงค์ในการดำเนินงาน

• เพื่อรักษาผืนป่าสงวนแห่งชาติเขาราวเทียนทอง อ.เนินขาม และอ.หันคา จ.ชัยนาท
• เพื่อเสริมสร้างอาชีพให้แก่คนในชุมชนได้ทำกิจกรรมร่วมกันทำให้เกิดความสามัคคี
• เพื่อรวบรวมองค์ความรู้ในท้องถิ่นมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด
• เพื่อสร้างกฎเกณฑ์และข้อปฏิบัติร่วมกันในการใช้ทรัพยากรท้องถิ่น
• เพื่อสร้างเยาวชนให้สามารถทำงานร่วมกับผู้ใหญ่เกิดเป็นเครือข่ายเด็กและเยาวชนที่ร่วมปลูกจิตสำนึกในการรักษาทรัพยากรธรรมชาติ

­

ผู้บริหารองค์กร

คณะกรรมการบริหาร

คณะกรรมการที่ปรึกษา

รูปแบบการบริหารจัดการ
การดำเนินงานของ “เครือข่ายป่าชุมชนเขาราวเทียนทอง” อยู่ในรูปแบบของคณะกรรมการบริหารงาน ซึ่งทำหน้าที่บริหารงานและ
จัดทำกิจกรรมทั้งหมดขององค์กร พร้อมแบ่งโครงสร้างการดำเนินงานออกเป็นส่วนๆ ดังนี้

• ผู้ประสานงานเครือข่าย ส่าวนใหญ่จะเป็นผู้ใหญ่บ้านแกนนำหลักในการทำงาน ทำหน้าที่บริหารงานในองค์กรและ
  ประสานงานกับเครือข่ายพันธมิตรเพื่อร่วมขับเคลื่อนการทำงานในการปลูกจิตสำนึกรักษาผืนป่าสงวนแห่งชาติเขาราว
  เทียนทอง
• ประชาสัมพันธ์เครือข่าย ทำหน้าที่ประชาสัมพันธ์การทำงานเพื่อให้หน่วยงานหรือชุมชนอื่นร่วมรับรู้แนวทางการทำงาน
  ต่างๆภายในองค์กร
• เหรัญญิก ทำหน้าที่ดูแลบัญชีรายได้ของเครือข่ายเพื่อให้สามารถนำเงินส่วนนี้ไปใช้ในการทำกิจกรรมต่างๆภายในองค์กร
• กรรมการ ร่วมกันทำหน้าที่คิดสร้างสรรค์กิจกรรมและการทำงานภายในองค์กร

นอกจากนี้เครือข่ายชุมชนเขาราวเทียนทอง มิได้ทำงานเพียงคนกลุ่มเดียวแต่มีการจัดตั้ง คณะกรรมการที่ปรึกษา ซึ่งมีทั้ง
หน่วยงาน วัด โรงเรียน สำนักงานป่าไม้ วิทยาลัยการอาชีพ ทำหน้าที่ประสานการทำงานร่วมกัน อาทิ วิทยาลัยการอาชีพ
ร่วมทำงานเพื่อให้ความรู้สร้างอาชีพเสริมอย่างการนำผลผลิตจากป่าไปแปรรูปเป็นวัตถุดิบอย่างคุ้มค่า

สำหรับภาคการศึกษานั้นโรงเรียนต่างๆ ในชุมชนร่วมทำงานผ่าน “กลุ่มเยาวชนต้นตอ” ซึ่งร่วมกันทำกิจกรรมรักษาทรัพยากร
ธรรมชาติและผืนป่า เพื่อปลูกฝังจิตสำนึกในการรักษาป่าจากรุ่นพี่สู่รุ่นน้อง โดยได้รับการสนับสนุนจากศูนย์ฝึกอบรมวนศาสตร์
ชุมชนแห่งภูมิภาคเอเซียแปซิฟิค (RECOFTC) ที่ร่วมจัดกิจกรรมเสริมศักยภาพแก่น้องๆในกลุ่มนี้และทำให้กลุ่มเยาวชนต้นตอ
เหล่านี้สามารถผลักดันกิจกรรมต่างๆเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมในชุมชนของตนเองเกิดเป็นจิตสำนึกร่วมในการรักษาทรัพยากรบ้านเกิด

จากความร่วมแรงร่วมใจในการดำเนินงานดูแลรักษาป่าชุมชนร่วมกัน ทำให้ป่าแห่งนี้ฟื้นกลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง จนได้รับการ
จัดตั้งเป็นป่าชุมชนตามระเบียบและข้อกำหนดของกรมป่าไม้ เมื่อวันที่ 21 ธันวาคม 2542 ตามพระราชบัญญัติป่าไม้ พ.ศ. 2484
และในปี 2543 ได้มีการขยายขอบเขตการดูแลรักษาพื้นที่ป่าไม้ไปในบริเวณป่าสงวนแห่งชาติเขาราวเทียนทอง ซึ่งเป็นป่าอีกผืน
หนึ่งที่อยู่บริเวณใกล้หมู่บ้านจำนวนประมาณ 3,500 ไร่

­

ความสำเร็จของการดำเนิินงาน

• ด้านสิ่งแวดล้อมพบว่าสภาพป่ามีการฟื้นตัวขึ้น รวมทั้งสามารถลดการทำลายป่าจากไฟป่าได้ ทำให้เกิดความหลาก
  หลายทางชีวภาพ
• ด้านเศรษฐกิจชุมชนและการทำมาหากิน มีทรัพยากรและอาหารป่ากลับมาอุดมสมบูรณ์มากขึ้นมากกว่าเดิม สัตว์น้ำ
  เพิ่มปริมาณและหลากหลายมากขึ้น ทำให้ชุมชนมีรายได้เพิ่มมากขึ้นจากการใช้ประโยชน์จากป่า เช่น ในปี พ.ศ. 2547
  ชาวบ้านประมาณ 60 ครอบครัว ที่เข้าไปใช้ประโยชน์จากป่า (คิดเป็นร้อยละ 52 ของครัวเรือนทั้งหมด) มีรายได้จากการ
  เก็บของป่าขาย 111,264 บาท/ปี หรือคิดเป็น 18,500 บาท/ครัวเรือน
• ด้านสังคมเกิดความร่วมมือของชาวบ้านในการทำกิจกรรมดูแลรักษาป่า และร่วมมือกับชุมชนใกล้เคียงในการพัฒนา
  เป็นประชาคมตำบลต่อไป รวมทั้งหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ทั้งภาครัฐ และภาคเอกชน ในการให้การสนับสนุนทั้งด้าน
  งบประมาณและทางวิชาการ
• ด้านการพัฒนาตนเอง ทำให้ชุมชนเกิดกระบวนการเรียนรู้และพัฒนาตนเอง ได้แก่ การประชุมวางแผนและติดตามผล
  การทำงาน การแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร การศึกษาดูงาน การสัมมนาวิชาการ การฝึกอบรม และการเป็นวิทยากรให้กับ
  ชุมชนอื่นเพื่อขยายผล

เงื่อนไขความสำเร็จ

ความร่วมมือร่วมใจของคนในชุมชน ทำให้สามารถขับเคลื่อนการดำเนินงานจนเห็นผลเป็นรูปธรรม ที่สำคัญคือการมีแกนนำหลัก
คือผู้ใหญ่บ้านที่มีจุดยืนในการทำงานเพื่อชุมชนอย่างเข้มแข็งโดยเริ่มลงมือปฏิบัติอย่างจริงจัง ทำให้ชาวบ้านเห็นและเชื่อมั่นว่า
การทำงานจะประสบผลสำเร็จ นอกจากนี้ความรู้สึกรักและหวงแหนธรรมชาติที่มีอยู่ในท้องถิ่นและการมีส่วนร่วมของเยาวชนใน
ชุมชนที่ร่วมทำงานกับผู้ใหญ่ ที่ช่วยขยายการปลูกจิตสำนึกรักธรรมชาติตั้งแต่เยาว์วัยล้วนส่งผลให้การดำเนินงานของเครือข่าย
ป่า ชุมชนเขาราวเทียนทองประสบผลสำเร็จจนสามารถฟื้นฟูสภาพแวดล้อมของป่าชุมชนเขา ราวเทียนทองให้ฟื้นคืนกลับมาอีกครั้ง และผลจากการดำเนินงานดังกล่าวทำให้เครือข่ายป่าชุมชนเขาราวเทียนทองได้รับ รางวัลต่างๆ มากมาย

องค์ความรู้จากการดำเนินงานขององค์กร

• การจัดการทรัพยากรป่าไม้
ชุมชน มีการจัดทำข้อตกลง กฎเกณฑ์ ข้อปฏิบัติในการ ใช้ประโยชน์ร่วมกันของผลผลิตจากป่า เช่น การเก็บ เห็ดโคน จะเก็บโดยไม่ทำลายรังปลวกที่ทำให้เกิดเห็ดโคน ไม่ขุดจนถึงรังปลวก หลังจากขุดหรือเก็บเห็ดแล้วจะปรับ พื้นที่ไม่ให้
มีหลุมมีบ่อเพื่อน้ำจะได้ไม่ขัง และซึมลงไปในรัง ปลวกไม่ทำให้รังปลวกเน่าและให้ผลผลิตเห็ดในปีต่อไป หรือการเก็บ
หน่อไม้และไม้ไผ่ มีการกำหนดเวลาห้ามเก็บ หน่อไม้ช่วงปลายฤดูฝนประมาณเดือนกันยายน

• การสร้างข้อตกลงในการดูแลและใช้ประโยชน์ร่วมกันของชุมชนมีดังนี้
1. ห้ามตัดไม้ หรือขุดย้ายต้นไม้ทุกชนิดออกจากป่าชุมชน
2. ห้ามล่าสัตว์ป่าทุกชนิด
3. ห้ามทำให้เกิดไฟป่า
4. ห้ามนำรถยนต์ตั้งแต่ 4 ล้อขึ้นไป เข้าไปในเขตป่าชุมชน
5. ห้ามใช้อุปกรณ์ในการขุดหาหน่อไม้
6. ห้ามเก็บหาหน่อไม้ที่มีความยาวเกิน 1 เมตร
7. จะต้องมีการหยุดเก็บหน่อไม้ทุกปี
8. การเก็บหาผักหวานและอีนูนให้ใช้วิธีเด็ดหรือสอย เท่านั้น ห้ามตัดโค่นต้นไม้
9. การเก็บกลอยและพืชสมุนไพรจะต้องแจ้งต่อ คณะกรรมการป่าชุมชนก่อนเก็บหาทุกครั้ง

รางวัลความสำเร็จ

• ปี 2551
- รางวัลกำนัน-ผู้ใหญ่บ้านดีเด่น หรือแหนบทองคำ ผู้ใหญ่บ้าน สายชล พวงพิกุล


• ปี 2550
- รางวัลลูกโลกสีเขียว ประเภทบุคคล นางสายชล พวงพิกุล "สร้างแนวร่วม เพื่อรวมพลัง"
- รางวัลสนับสนุนชุมชนฟื้นฟูและอนุรักษ์ป่า โครงการ ป่างาม น้ำใส ร่วมใจรักษ์ ครั้งที่ 5 มูลนิธิกองทุนไทย
- รางวัลแม่อนุรักษ์สิ่งแวดล้อมดีเด่น ผู้ใหญ่บ้านสายชล พวงพิกุล คณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์
มหาวิทยาลัยมหิดล


• ปี 2543
- รางวัลตำบลเขียวขจี กรมพัฒนาชุมชน


• ปี 2542
- โลห์ป่าพื้นบ้าน อาหารชุมชนดีเด่น กรมป่าไม้

­

บทความที่น่าสนใจ