จะทำอย่างไรให้การทำงานที่เกี่ยวกับด้านวัฒนธรรม เป็นงานที่ยั่งยืน
หลายครั้งที่มีโอกาสในการทำงานร่วมกับน้องๆ จะพบว่าลักษณะโครงงาน
เชิงวัฒนธรรม จะเป็นไปในแนวทางของ
1. การแสดงให้คนภายนอกรับรู้ว่ามีเรื่องแบบนี้อยู่นะ
2. การจัดกิจกรรมให้คนมาร่วมทำ ร่วมแสดง ร่วมประดิษฐ์ ร่วมเรียน
วัฒนธรรมเหล่านั้น
3. การจัดประกวด แข่งขัน
แต่แท้จริงแล้ววัฒนธรรมเป็นส่วนหนึ่งของความภาคภูมิใจของท้องถิ่น
สิ่งที่ต้องทำความเข้าใจในเบื้องต้นเลยก็คือว่า
1. สิ่งนั้นเป็น “วัฒนธรรม” จริงหรือไม่ หรือเป็นแค่วิถีชีวิต และ ประเพณี
จะได้รู้ระดับความสำคัญและลำดับของโครงการที่จะทำได้ถูกต้อง
2. สิ่งนั้นมีความเกี่ยวข้องอะไรกับการดำเนินชีวิต มีความเชื่อมโยงกับ
มิติทางสังคม เศรษฐกิจ หรืออื่นๆ อย่างไร เพื่อที่จะได้เห็นตัวละครที่สำคัญ
ที่เกี่ยวข้อง ผู้ถ่ายทอด และผู้รับช่วงต่อ
3. อะไรเป็นสาเหตุให้วัฒนธรรม ประเพณี ความเชื่อ เหล่านั้นสูญหาย
หรือลบเลือนไป ถ้าเมื่อไม่มีแล้ว ส่งผลต่อความเปลี่ยนแปลง วิถีชีวิตของ
ผู้คนอย่างไร ถ้ามันกลับมา จะดีขึ้นหรือส่งเสริมอะไร เพราะสิ่งหนึ่งที่ต้องเข้าใจ
ก็คือ วัฒนธรรมสามารถเปลี่ยนแปลง ได้ตามเวลา วัฒนธรรมหนึ่งอาจะดีงาม
ในช่วงเวลาหนึ่ง เท่านั้น
4. วัฒนธรรมไม่ใช่สิ่งที่เรียนรู้เพียงครั้งเดียวแล้วจดจำ วัฒนธรรม คือ
การผลิตซ้ำ การทำซ้ำๆ การเรียนรู้ ทำความเข้าใจ และถ่ายทอดต่อไป
เพราะฉะนั้นถ้าเราจับกลุ่มเป้าหมายได้ถูกต้อง และทำให้เกิดความต่อเนื่อง
สิ่งเหล่านั้นก็จะถูกฝังลงในระบบคิด ความเชื่อ และออกมาเป็นพฤติกรรม
5. การวัดผลอาจต้องมองมุมกลับ คือ ไม่ได้มองจำนวนของคนที่มาเข้าร่วม
หรือทำกิจกรรมเป็นหลัก แต่อาจต้องมองถึงคุณค่าที่เราถ่ายทอดให้ว่าผู้รับ
เกิดความเข้าใจอย่างไร และสามารถต่อยอดหรือจะรักษาวัฒนธรรมนั้น
ต่อไปได้อย่างไร ถึงจะเกิดความยั่งยืน